Mieke Claes vraagt minister maatregelen om Haspengouwse hoogstamboomgaarden beter te beschermen

Vlaams - en Limburgs - parlementslid Mieke Claes (N-VA) ondervroeg Vlaams minister van Onroerend Erfgoed Ben Weyts via een schriftelijke vraag over de achteruitgang van de Haspengouwse hoogstamboomgaarden. Deze typische landschapselementen zijn van groot cultuurhistorisch belang maar verdwijnen nog steeds in snel tempo.

Waar Haspengouw in 2015 nog zo’n 3500 hectare hoogstamboomgaarden telde, bleef daar in 2024 slechts 3000 hectare van over. Als de daling onder de 2500 hectare zakt, dreigt de landschappelijke betekenis van deze iconische boomgaarden verloren te gaan.

Minister erkent nood aan gecoördineerde aanpak

Minister Weyts bevestigde dat een geïntegreerde aanpak via het onroerenderfgoedrichtplan en het actieprogramma de beste manier blijft om tot duurzaam behoud te komen. De evaluatie van het bestaande actieprogramma is momenteel lopende en wordt in het voorjaar van 2026 verwacht.

Daarnaast kondigde hij aan dat onderzocht wordt of er naast geografische ook thematische beheerplannen kunnen worden opgesteld (specifiek voor hoogstamboomgaarden dus) om de lasten voor individuele eigenaars te verlichten.

Samenwerking tussen beleidsdomeinen noodzakelijk

Hoogstamboomgaarden vallen onder verschillende beleidsdomeinen, zoals erfgoed, natuur en landbouw. Op basis van de evaluatie zal het overleg met die domeinen opnieuw worden opgestart om te bepalen welke concrete stappen elk domein moet zetten voor behoud en beheer.

Handhaving en toekomstige instrumenten

Ook het huidige handhavingsbeleid en de effectiviteit van de financiële instrumenten wordt geëvalueerd en kan aanleiding geven tot aanpassingen.

Een gezamenlijk project binnen het Departement Omgeving ging bovendien dit jaar van start en gebruikt automatische beeldherkenning om kleine landschapselementen in kaart te brengen en op te volgen. Dit kan een belangrijk hulpinstrument zijn voor een efficiënte handhaving. De eerste resultaten worden verwacht eind 2026.